Het verlenen van rechten van makers (auteurs, journalisten, fotografen) aan uitgevers/exploitanten, en van uitgevers/exploitanten aan professionele afnemers en consumenten, gebeurt voornamelijk en bij voorkeur via individuele afspraken. Maar in sommige gevallen is het voor consumenten en/of professionele gebruikers niet doenlijk om het gebruik met alle rechthebbenden individueel af te rekenen. Het zou simpelweg ook onmogelijk zijn (denk aan het maken van een kopietje van een tijdschriftartikel bij een bedrijf, de overheid of een onderwijsinstelling) om het gebruik te controleren, of de kosten zouden ver boven de baten uitstijgen. Dan is collectief beheer van rechten de betere oplossing voor zowel rechthebbenden als gebruikers.

Er bestaan onder andere regelingen voor het kopiëren van kleine gedeelten uit boeken of korte artikelen uit kranten en tijdschriften (Reprorecht), het uitlenen van boeken door openbare bibliotheken (Leenrecht) of het maken van een privékopie van een werk voor eigen gebruik (Thuiskopie).

Sommige collectieve rechten kennen een wettelijke basis (zoals bijvoorbeeld Reprorecht, Thuiskopie en Leenrecht), en sommige zijn ook gebaseerd op collectieve afspraken, zoals digitale reproductierechten en het overnemen van langere gedeeltes door het hoger onderwijs (HBO’s en universiteiten) dat door UvO wordt gefaciliteerd

Standpunt

Collectieve rechten zijn een oplossing voor die gevallen waarin individuele exploitatie (ook in praktische zin) onmogelijk is. Zij moeten echter niet de individuele exploitatie op fundamentele wijze schaden.

Aangezien uitgevers fors investeren in (digitale) boeken, kranten en tijdschriften is het van het grootste belang dat zij een redelijke vergoeding krijgen uit het beheer van collectieve rechten.

Vergoeding voor uitgevers

Na een aantal jaren geen aanspraak te hebben kunnen maken op bijvoorbeeld het wettelijk deel van de reprografievergoeding krijgen uitgevers per 1 januari 2021 – mede dankzij nieuwe afspraken met onder andere de Stichting Reprorecht, Lira en Pictoright – daar wel weer hun deel van.