AI is zeker sinds de opkomst van programma’s als ChatGPT, DALL-E en Bard van groot belang voor uitgevers, schrijvers etc. Deze programma’s vallen onder de Generatieve AI-systemen, artificiële-intelligentiesystemen die geautomatiseerd content kunnen maken, zowel teksten (van een sollicitatiebrief tot een compleet boek of vertaling) als beelden (schilderijen, foto’s, video’s), maar ook stemmen van verschillende personen.

Het gebruik van AI door uitgevers, maar ook het beschermen van de eigen content en inzicht in de juridische gevolgen van de opkomst van AI zijn een speerpunt voor de Mediafederatie. Tegelijkertijd is dit juridisch nog tamelijk onontgonnen terrein. In december 2023 is er een voorlopig akkoord in Europa gekomen over de zgn. AI-Act die de toepassingen van Artificiële Intelligentie moet gaan reguleren (zie wet en regelgeving). Na een definitief Europees akkoord zal de wetgeving in Nederland binnen twee jaar moeten zijn geïmplementeerd.

In de richtlijn wordt AI onderverdeeld in vier categorieën:

• Onacceptabel risico: denk aan gebruik van AI om cognitief gedrag te sturen, sociaal onderscheiden van groepen en biometrisch gebruik voor identificatie.

• Hoog risico: het gebruik van AI op dossiers als migratie, juridische zaken, onderwijs, categorisering personen.

• Generatieve AI, zoals Chat GPT, Bard, DALL-E etc.

• Beperkt risico waarbij transparantie essentieel is, zoals het maken van deep fakes.

Hoe en of AI-programma’s als ChatGPT gebruik hebben gemaakt van (auteursrechtelijk beschermd) werk is niet geheel duidelijk. Met name geldt de vraag of deze bedrijven zich terecht kunnen beroepen op de auteursrechtelijke uitzondering op TDM (Tekst & Data Mining). Op Kamervragen hierover was de minister (Weerwind) zeer terughoudend en verwees naar het Europese Hof om daar nadere uitspraken over te doen (zie Antwoord op vragen van het lid Van Raan over het aan banden leggen van ChatGPT vanwege privacyzorgen | Tweede Kamer der Staten-Generaal).

In Nederland heeft in opdracht van de regering het Rathenau Instituut onderzoek gedaan naar onder andere de vraag hoe generatieve AI zich verhoudt tot het auteursrecht. In december 2023 kwamen zij in hun rapport (Risico’s van generatieve AI vereisen terughoudendheid in gebruik | Rathenau Instituut) tot de conclusies dat Generatieve AI kansen creëert maar ook risico’s met zich meebrengt en adviseert dan ook om te investeren in een internationaal AI beleid en zorg te dragen voor toekomstbestendige juridische kaders.